Επαγγέλματα του Μέλλοντος στην Εποχή της Κρίσης

(Επικαιροποιημένη Έρευνα)

Εισαγωγή

Μια από τις θεμελιώδης διαφοροποιήσεις της εποχής μας που εντάθηκε με την έλευση της κρίσης σε παγκόσμιο και ιδιαίτερα σε Πανελλήνιο επίπεδο, είναι ο επαναπροσδιορισμός της επαγγελματικής μας ταυτότητας αλλά και της αντίληψης που έχουμε για την απασχολησιμότητα.

Υπό αυτές τις συνθήκες, αποτελεί διακαή πόθο μαθητών, νέων, εργαζομένων και του συνόλου της κοινωνίας, να αντιλαμβάνεται, να ενημερώνεται και να «προβλέπει» τις τάσεις και τις προοπτικές στην αγορά εργασίας, προκειμένου να γίνουν ευστοχότερες επιλογές. Αυτό οφείλεται στο γεγονός πως στη συνείδηση όλων έχει ταυτιστεί το επάγγελμα που θα έχει ζήτηση μελλοντικά με γρήγορη απορρόφηση, υψηλότερες αμοιβές κ.λπ. Ωστόσο, τόσο οι παρούσες όσο και οι επερχόμενες συνθήκες καταδεικνύουν πως, η επαγγελματική σταδιοδρομία και η ατομική στρατηγική καριέρας είναι ένα μείγμα πολλαπλών επιλογών που σχετίζονται με παραμέτρους όπως οι κλίσεις, τα ενδιαφέροντα, οι προσωπικές δεξιότητες, το οικογενειακό background κ.ά. Μέσα σε όλα αυτά, σαφώς και ένα από τα βασικά κριτήρια είναι οι τάσεις της εγχώριας-ευρωπαϊκής-παγκόσμιας αγοράς εργασίας ανάλογα βέβαια και με τον τόπο που θα εργαστεί ο καθένας μας. Διότι, ένας μηχανικός που αντιμετωπίζει τον κορεσμό στην Ελλάδα, ίσως να είναι περιζήτητος στη Γερμανία, ένα στέλεχος τουριστικών υπηρεσιών να έχει ελπίδες στη χώρα μας ενώ στο Πακιστάν να είναι περιττό κ.ο.κ. Οι διαφορές μας σε ό,τι αφορά τα επαγγέλματα και τους τομείς είναι ιδιαίτερα σημαντικές έναντι των άλλων ανεπτυγμένων ευρωπαϊκών κρατών. Χαρακτηριστικά, οι τεχνικοί όλων των ειδικοτήτων και τα συνδεόμενα επαγγέλματα συγκεντρώνουν τις περισσότερες ευκαιρίες απασχόλησης στην Ευρώπη και τις περισσότερες -5.060.000- νέες θέσεις εργασίας, δεδομένο που αναλογικά δεν ισχύει για την χώρα μας που εστιάζει στην παροχή μη τεχνικών υπηρεσιών.

Σκοπός λοιπόν είναι, αντλώντας στοιχεία από αξιόλογες μελέτες, να εντοπίσουμε λοιπόν αυτές τις τάσεις-επαγγέλματα αλλά και να δούμε τη σύνδεσή τους με το εκπαιδευτικό μας σύστημα. Βέβαια, το παρόν κεφάλαιο είναι μια ενδεικτική σύνοψη  από σχετική μελέτη που υλοποίησε η Employ τον Ιούνιο του 2014 και η οποία αναδημοσιεύτηκε από πολλά Μ.Μ.Ε. και άλλες εταιρείες και φορείς επαγγελματικού προσανατολισμού. Εδώ παρατίθεται μια επιγραμματική παρουσίαση καθώς η συνολική σύνδεση των επαγγελμάτων με τα προγράμματα σπουδών παρατίθεται στην πλήρη σχετική μας μελέτη. Τα δεδομένα που επιλέχθηκαν για τα επαγγέλματα με βάση τα κριτήρια της επιστημονικής ομάδας της Employ, αντλήθηκαν  από τη μελέτη του Σ.Ε.Β.,  του Ευρωπαϊκού Κέντρου για την Ανάπτυξη της Επαγγελματικής Κατάρτισης (Cedefop), από τη μελέτη της McKinsey «Ελλάδα 10 χρόνια μπροστά», από τη μελέτη του Ο.Ε.Ε. – ΠΑ.ΠΕΙ. (Μάιος 2013), του Economic Modeling Specialists για τις παγκόσμιες τάσεις, την έρευνα του καθηγητή του Πανεπιστημίου Πειραιώς κ. Κατσανέβα Θεόδωρου και άλλες μελέτες και στοιχεία με βάση εγχώρια και διεθνή δεδομένα. Ακολούθως λοιπόν, παρατίθενται ενδεικτικά ειδικότητες της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης που αναμένονται να έχουν αυξανόμενη απασχολησιμότητα στην επόμενη δεκαετία.

Επαγγέλματα ανά κλάδο-τομέα

Τομέας Εκπαίδευσης - Αγωγής

·                     Στελέχη Δια Βιου Εκπαίδευσης – Κατάρτισης

·                     Εκπαιδευτικοί ειδικευμένοι στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση – τηλεκπαίδευση

·                     Εκπαιδευτές Ενηλίκων

·                     Διερμηνείς – Μεταφραστές

·                     Ειδικοί Παιδαγωγοί

Ενήλικες-επιστήμονες-επαγγελματίες με βάση τους καταιγιστικούς ρυθμούς ανάπτυξης και εξάπλωσης της πληροφορίας θα κληθούν να επανακαταρτιστούν πολλές φορές μελλοντικά προκειμένου να παρακολουθούν τις εξελίξεις στον κλάδο τους. Ο ρόλος του Εκπαιδευτή Ενηλίκων αλλά και του εκπαιδευτικού που θα μπορεί να σχεδιάσει, συνθέσει και διδάξει και σε ενήλικες αλλά και on line, θα διαφοροποιήσει πολλά μελλοντικά δεδομένα. Όσο για το επάγγελμα του Διερμηνέα, κρίνεται σκόπιμη, πέρα από τη γλωσσομάθεια και η συστηματική εμβάθυνση σε επιμέρους κλάδους π.χ. εμπορική ορολογία.

Προγράμματα Σπουδών που μεταδίδουν γνώσεις στα θεματικά πεδία αυτά παρέχονται π.χ. στο τμήμα Εκπαιδευτικής-Κοινωνικής Πολιτικής σε προπτυχιακό επίπεδο για τη Συνεχιζόμενη Εκπαίδευση και την Ειδική Αγωγή και σε Μ.Π.Σ. για την Αξιοποίηση των Νέων Τεχνολογιών στην Εκπαίδευση. Το τμήμα του Ιονίου Πανεπιστημίου παρέχει σε προπτυχιακό επίπεδο το κατεξοχήν πρόγραμμα Μετάφρασης -  Διερμηνείας.

Τουριστικός Τομέας

·                     Στελέχη Τουριστικών Υπηρεσιών

·                     Οικονομολόγοι Τουρισμού

·                     Ξεναγοί

·                     Στελέχη Ιατρικού Τουρισμού

Προγράμματα Σπουδών που μεταδίδουν γνώσεις στα θεματικά πεδία αυτά παρέχονται π.χ. στα Τ.Ε.Ι. Διοίκησης Επιχειρήσεων με κατευθύνσεις Διοίκησης Τουριστικών Επιχειρήσεων και Επιχειρήσεων Φιλοξενίας, στις Α.Σ.Τ.Ε., στα τμήματα Ιστορίας – Αρχαιολογίας (ταχύρρυθμα προγράμματα ξεναγών), στα πανεπιστημιακά τμήματα Διοίκησης Επιχειρήσεων ενώ σε μεταπτυχιακό επίπεδο κλασικό είναι το M.B.A. στο Tourism Management

Ναυτιλία-Μεταφορές

·                     Ναυτιλιακοί Οικονομολόγοι

·                     Ναυπηγοί Μηχανικοί

·                     Στελέχη Logistics

·                     Εμποροπλοίαρχοι-Μηχανικοί

·                     Export Managers

·                     Μηχανικοί Logistics

Προγράμματα Σπουδών που μεταδίδουν γνώσεις στα θεματικά πεδία αυτά παρέχονται π.χ. στις A.E.N., στο τμήμα Ναυπηγών Μηχανικών, στα περισσότερα τμήματα Οικονομικών και Διοίκησης Επιχειρήσεων ενώ για τα logistics, από τα ίδια τα στελέχη, κρίνεται καταλληλότερη η εξειδίκευση μέσω ενός Μ.Π.Σ. π.χ. «Οργάνωση και Διοίκηση Βιομηχανικών Συστημάτων» στο ΠΑ.ΠΕΙ. τη στιγμή μάλιστα που ο κλάδος των logistics άμεσα ή έμμεσα στη χώρα μας συνδέεται με το 10% του Α.Ε.Π.

Οικονομία - Διοίκηση

·                     Αναλογιστές

·                     Χρηματοοικονομικοί Αναλυτές

·                     Marketeers

·                     Μηχανικοί Διοίκησης

·                     Ορκωτοί Λογιστές

·                     Οικονομολόγοι Περιβάλλοντος

Προγράμματα Σπουδών που μεταδίδουν γνώσεις στα θεματικά πεδία αυτά παρέχονται π.χ. στα τμήματα Μηχανικών Οικονομίας & Διοίκησης, Λογιστικής & Χρηματοοικονομικής,  Στατιστικής & Ασφαλιστικής ενώ υπάρχουν και αρκετές επαγγελματικές εξειδικεύσεις αλλά και εξειδικευμένα μεταπτυχιακά προγράμματα.

Πληροφορική - Τηλεπικοινωνίες

·                     Τεχνικοί Οπτικής Ίνας

·                     Προγραμματιστές Λογισμικού και Εφαρμογών

·                     Διαχειριστές Βάσεων Δεδομένων

·                     Αναλυτές Ασφάλειας Πληροφοριακών Συστημάτων

·                     Mobile Applications Developers

·                     Μηχανικοί Τεχνητής Νοημοσύνης

Στα τμήματα Πληροφορικής στην Ελληνική Τριτοβάθμια Εκπαίδευση παρέχονται περισσότερες από 40 διαφορετικές εξειδικεύσεις στις τηλεπικοινωνίες, στα δίκτυα, στην τηλεματική, στη βιοπληροφορική κ.λπ. Είτε αναφερόμαστε σε τμήματα Πληροφορικής, είτε σε Η.Μ.Μ.Υ, ή εφαρμοσμένης πληροφορικής, ο κλάδος είναι ταχύτατα εξελισσόμενος και οι προβλέψεις για τους τομείς που θα γνωρίσουν άνθηση τα επόμενα χρόνια είναι παρακινδυνευμένος γενικά λόγω της αλματώδους ανάπτυξης. Για το λόγο αυτό η αφετηρία εδώ απλά θα πρέπει να είναι το software ή το hardware καθώς παρά τη διαφορετική ονομασία τα σχετικά τμήματα εμβαθύνουν σε παραπλήσιους άξονες με κύρια διαφοροποίηση κυρίως στα προγράμματα σπουδών των πολυτεχνικών και των υπολοίπων τμημάτων .

Πρωτογενής Τομέας

·                     Γεωπόνος Εναλλακτικών Καλλιεργειών

·                     Ιχθυολόγος – Ιχθυοπαθολόγος

·                     Τεχνολόγος Αρδεύσεων

·                     Τεχνολόγος Ποιότητας

·                     Βιοτεχνολόγοι

Στα Γεωπονικά τμήματα είτε ως προπτυχιακά προγράμματα είτε ως κατευθύνσεις, τα προαναφερθέντα επαγγέλματα αντιπροσωπεύονται από αντίστοιχα προγράμματα σπουδών και μάλιστα έχουν υλοποιηθεί και καινοτόμα Μ.Π.Σ. για εμβάθυνση σε όλα τα επιμέρους πεδία π.χ. στα Συστήματα Διαχείρισης Ποιότητας και Ασφάλειας Τροφίμων στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Παράλληλα, τμήματα όπως το Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου μπορούν επίσης να οδηγήσουν σε εξειδικεύσεις που σχετίζονται με την διασφάλιση ποιότητας, τα τμήματα Αγροτικής Ανάπτυξης να επικεντρώσουν προς τον αγρο-οικονομικό πεδίο κ.λπ.

Θετικές Επιστήμες

·                     Μαθηματικός-Πληροφορικός

·                     Χημικός Μηχανικός

·                     Φαρμακευτικός Μηχανικός

·                     Μοριακός Βιολόγος

Στις θετικές Επιστήμες είναι ξεκάθαρα τα προγράμματα σπουδών που οδηγούν στα αντίστοιχα επαγγέλματα. Βέβαια και σε αυτήν την περίπτωση λόγω του πλήθους αλλά και της διαφοροποίησης των προγραμμάτων,  καινοτομία και εμβάθυνση σε πολύ μεγάλο βαθμό μπορεί να αποκτήσει ο αυριανός επιστήμονας κυρίως από Μ.Π.Σ. 

Ενδεικτικά, θα αναφέρουμε πως υφίστανται πέρα από τα τμήματα των Μαθηματικών και τμήματα Εφαρμοσμένων Μαθηματικών ενώ στη Μοριακή Βιολογία τόσο τα κλασικά τμήματα Βιολογίας, το τμήμα Μοριακής Βιολογίας αλλά και τα Π.Μ.Σ. οδηγούν στο σχετικό πεδίο

Τομέας Υγείας – Πρόνοιας

·                     Κλινικός Φαρμακοποιός

·                     Κλινικός Ψυχολόγος

·                     Ιατρός Επείγουσας Ιατρικής

·                     Ιατρός-Πληροφορικός | Τηλε-Ιατρός

·                     Νοσηλευτής Γηριατρικής

·                     Εργοθεραπευτής

·                     Βιογενετιστής

·                     Ραδιοογκολόγος Χειρουργός

·                     Ελεγκτής Ποιότητας Υπηρεσιών Υγείας

Τα προαναφερθέντα επαγγέλματα συνδέονται άμεσα με τις Ιατρικές Σχολές σε συνδυασμό είτε με την επιλογή αντίστοιχης ειδικότητας ή και μεταπτυχιακής εξειδίκευσης, με το Τ.Ε.Ι. Εργοθεραπείας και τα τμήματα Ψυχολογίας και Νοσηλευτικής, Βιολογίας, Μοριακής Βιολογίας & Γενετικής, Φαρμακευτικής και συνδέονται άμεσα με τη διαφαινόμενη αύξηση του προσδόκιμου της ζωής και της γήρανσης του πληθυσμού.

Τομέας Μηχανικής – Μηχανολογίας

·                     Μηχανικός Αυτοματισμού

·                     Μηχανικός Τηλεπικοινωνιών

·                     Μηχανικός Υλικών

·                     Ηλεκτρολόγος - Ηλεκτρονικός - Μηχανολόγος Μηχανικός

·                     Μηχανικός Βιομηχανικού Σχεδιασμού (Industrial Engineer)

·                     Νανοτεχνολόγος

·                     Μηχανικός Διασφάλισης Ποιότητας

Στο συγκεκριμένο κλάδο τα Πολυτεχνεία τροφοδοτούν αυτές τις ειδικότητες ενώ τμήματα όπως π.χ. Μηχανικών Παραγωγής & Διοίκησης προσπαθούν να καλλιεργήσουν έναν πιο τεχνοκρατικό προσανατολισμό στο μελλοντικό επαγγελματία. Οι μηχανικοί είχαν ταυτιστεί στην Ελλάδα κυρίως με τις κατασκευές, ωστόσο στην υπόλοιπη Ευρώπη και επί του παρόντος αλλά και μελλοντικά αναμένεται να διεισδύσουν σε πολλούς κλάδους τις οικονομίας έχοντας πρωταρχικό ρόλο λόγω και του πολυσύνθετου αντικειμένου τους.

Τομέας Ενέργειας

·                     Βιοκλιματικοί Σχεδιαστές

·                     Μηχανικοί Γεωθερμικών Έργων

·                     Μηχανικοί Δικτύων Ανανεώσιμης Ενέργειας

·                     Τεχνικοί Αιολικών Εγκαταστάσεων

·                     Μηχανικοί Περιβάλλοντος

·                     Τεχνικοί Επεξεργασίας Απορριμμάτων

·                     Ενεργειακοί Μελετητές

·                     Περιβαλλοντικοί Αρχιτέκτονες

·                     Μηχανικοί Α.Π.Ε.

Προγράμματα Σπουδών που μεταδίδουν γνώσεις στα θεματικά πεδία αυτά παρέχονται επίσης από τα αντίστοιχα τμήματα του Πολυτεχνείου, Μηχανικών Περιβάλλοντος, Μηχανολόγων Μηχανικών καθώς και από τμήματα Μηχανικών Αντιρρύπανσης, Αυτοματισμού Τ.Ε. τόσο σε προπτυχιακό όσο και σε μεταπτυχιακό επίπεδο. Ο τομέας της Ενέργειας αναφέρεται ως ξεχωριστό πεδίο κυρίως λόγω των νέων πεδίων που αναμένεται να «ανοίξει» στην μελλοντική αγορά εργασίας

Επίλογος

Τόσο οι γενικότερες μελέτες όσο και η κοινή λογική πλέον υποδεικνύουν τόσο για το παρόν όσο και για το μέλλον πως επιβάλλεται μια ποιοτική μεταστροφή της οικονομίας μας όσον αφορά την Ελληνική αγορά εργασίας. Είδαμε τα τελευταία χρόνια μια ανεπανάληπτη ενοποίηση των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών, την παγκοσμιοποίηση των αγορών και τη ραγδαία αποβιομηχάνιση αλλά και την αποκαθήλωση ορισμένων πάγιων αντιλήψεων αναφορικά με τη «σίγουρη» επαγγελματική αποκατάσταση. Οι προοπτικές των επαγγελμάτων στην αγορά εργασίας σε συνδυασμό με τις προσωπικές κλίσεις και δεξιότητες είναι το εφαλτήριο για την ατομική στρατηγική καριέρας και πρέπει να υπερισχύουν έναντι οποιασδήποτε παλαιωμένης αντίληψης για τα επαγγέλματα. Όλες οι σχετικές μελέτες πρέπει να αποτελούν επικουρικό και όχι πρωτεύον στοιχείο για το σχεδιασμό της επαγγελματικής μας σταδιοδρομίας καθώς η οικονομία, η τεχνολογία και εν τέλει η ίδια η κοινωνία, τρέχει πολύ γρηγορότερα από ότι είμαστε σε θέση να προβλέψουμε…

Το παρόν κεφάλαιο είναι περιληπτική απόδοση της έρευνας Επαγγέλματα του Μέλλοντος στην Εποχή της Κρίσης που υλοποίησε η Employ τον Ιούνιο τον 2014 βασιζόμενη σε επιμέρους δεδομένα από τις αντίστοιχες μελέτες που καταλογογράφησε και συνδύασε με το εκπαιδευτικό μας σύστημα και τα προσφερόμενα προγράμματα σπουδών.

                                                                           Employ

                                                                     Σύμβουλοι Εκπαίδευσης

                                                                    και Σταδιοδρομίας